سیدمحمدحسین راجی[1]، محمدرضا خاتمی[2]، محسن فوجی[3]
چکیده:
کاهش ارزش پول ملی که امروز به یکی از جدی‌ترین مسائل اقتصاد کشور تبدیل شده است، مسئله‌‌ای ریشه‌‌دار در تاریخ معاصر ایران بوده که آغاز آن به دوران قاجار بازمی‌گردد؛ یعنی زمانی که بازار ایران در برابر سیل شدید واردات کالاهای خارجی قرار گرفت و تقابل پول کشور در برابر ارزهای خارجی امری اجتناب‌ناپذیر شد. حکومت دست‌نشاندۀ پهلوی در ایران، پایانی بر استعمار کهنه و آغازی بر استعمار نو در اقتصاد ایران بود. اگر در دوران قاجار استعمارگران با حمله و سلطه نظامی و تحمیل قراردادهای استعماری، مصنوعات خود را به بازار ایران تحمیل کرده، خزانۀ قاجار را خالی می‌کردند، در دوران پهلوی عامل دست‌‌نشانده‌‌ای در جایگاه حاکمیت داشتند که همان روند استعماری را بدون خون‌ریزی و غلبۀ نظامی ادامه می‌داد.
نفوذ استعمارگران در ساختار قدرت ایران به همین حد باقی نماند و به مرور با حاکم کردن تفکر خود در بین لایه‌های میانی و مسئولان کشور، حلقه تسلط خود برای چپاول ثروت‌های کشور را تنگ‌تر کردند. استعمار نو در دوره پهلوی، خزائن نفتی ایران را به جای مسکوکات و جواهرات نشانه گرفت و در نتیجۀ تحمیل قواعد تجارت آزاد بر اقتصاد ایران، زیرساخت‌های تولیدی کشور نه تنها تقویت نشد، بلکه زیرساخت‌های موجود نیز ویران گشت. در این دوران، نفت صادر و اغلب مایحتاج ایران وارد می‌شد.
پس از انقلاب اسلامی ایران، که استقلال اقتصادی از آرمان‌های آن به شمار می‌رود، بخش تولید نسبت به پیش از انقلاب تقویت شد و سهم تولیدات صنعتی از صادرات کشور، از 0.29 درصد به بیش از 19 درصد ارتقا و سهم نفت از صادرات کشور از 99 درصد به 70 درصد کاهش یافت. اما با وجود این، هنوز ظرفیت‌های بیشمار و مغفول کشور به طور کامل در خدمت تولید قرار نگرفته و علیرغم افزایش چشم‌گیر صادرات غیرنفتی نسبت به دورۀ پهلوی، هنوز میزان تولیدات داخلی به حد مطلوبی نرسیده است.
از طرفی به دلیل تحریم‌های خارجی، ذخایر ارزی نیز منبع کافی و قابل اطمینانی برای اقتصاد کشور نبوده است. لذا شاهد کاهش مستمر ارزش پول کشور در برابر ارزهای خارجی هستیم؛ به طوری که در دولت مستقر در دوران جنگ، نرخ تبدیل دلار در ایران از 20 تومان به 100 تومان، در دولت سازندگی به 450 تومان، در دولت اصلاحات به 900 تومان، در دولت آقای احمدی‌نژاد به 3600 تومان و در دولت اعتدال به بیش از 20 هزار تومان رسیده است. این روند نیز هرچند با اقدامات پولی و مالی بانک مرکزی در برخی مقاطع زمانی کنترل شده است، اما تا زمانی که نیاز کشور از طریق واردات و نه از مسیر تولید ملی برطرف شود، روند کاهش ارزش پول ملی هم‌چنان ادامه خواهد یافت.
[1]. مدیر اندیشکده راهبردی سعداء
[2] . پژوهشگر
[3] . پژوهشگر
دانلود فایل ورد: تورم و کاهش مداوم ارزش پول ملی
دانلود فایل پی‌دی‌اف: تورم و کاهش مداوم ارزش پول ملی
بدون دیدگاه