مؤلف كتاب «شیخ الباحثین آقا بزرگ تهرانى» مى گوید: «علت تألیف كتاب الذریعه، كار جرجى زیدان، مورخ معروف بود، او بدون غرض یا با غرض در كتاب مشهور خود تاریخ آداب اللغة العربیه، درباره شیعه سخنى بدین مضمون گفته: «شیعه طایفه اى بود كوچك و آثار قابل اعتنائى نداشت و اكنون شیعه اى در دنیا وجود ندارد». این شد كه آقا بزرگ و دو هم ردیف و دوست علمی اش، سید حسن صدر و شیخ محمد حسین كاشف الغطاء، هم پیمان شدند تا هر یك درباب معرفى شیعه و فرهنگ غنى تشیع كارى را بر عهده گیرند و سخن این نویسنده جاهل را به دهن او باز پس بكوبند.
قرار شد علامه سید حسن صدر درباره حركت علمى شیعه و نشان دادن سهم آنان در تأسیس و تكمیل علوم اسلامى تحقیق كند، ثمره كار او كتاب «تاسیس الشیعه لفنون الاسلام» شد. این كتاب به سال 1370 ه.ق در 445 ص چاپ شد، شیخ آقا بزرگ در چاپ آن نیز دخالت داشت، اما علامه شیخ محمد حسین كاشف الغطاء، قرار شد كتاب «تاریخ آداب اللغة» جرجى زیدان را نقد كند و اشتباهات وى را باز گوید و این كار را كرد و نقدى جامع و علمى بر هر چهار جلد آن كتاب نوشت و مطالب مشتبه را به اصول اصلى آنها باز گردانید و مولف را به اشتباهات و خطایش حتى خطاهاى املایى متوجه كرد (در جزء دوم كتاب «النقود والردود» چهار جلد كتاب جرجي زيدان را به خوبي نقد علمي نمود). البته پس از آن به دستور این آیه قرآن «ولا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ» (سوره اعراف، آیه 85) كوشش مولف را در تالیف آن كتاب ستود. اما شیخ آقا بزرگ از میان این سه یار علمى متعهد شد، فهرستى براى تألیفات شیعه بنویسد و كتاب «الذریعة الى تصانیف الشیعه» را فراهم آورد.[1]
[1] . محمد رضا حكیمى، شیخ آقا برزگ طهرانى ،تهران، انتشارات مشعل آزادى، ص 24 .
