نویسنده: سیدمهدی حسینی (مدیر فنی)

مقدمه برای پاسخ به این پرسش که چرا ایران به توان موشکی نیاز دارد و آیا دیپلماسی به تنهایی می‌تواند امنیت را تأمین کند، باید به اصول بنیادین روابط بین‌الملل و تجربیات تاریخی کشورها در مسیر استقلال توجه کنیم. هر کشوری که بخواهد از سلطه یک ابرقدرت خارج شود، به طور معمول با دو نوع فشار مواجه می‌شود: فشار اقتصادی و فشار نظامی. این فشارها با هدف بازگرداندن منافع از دست‌رفته ابرقدرت و حفظ هژمونی آن اعمال می‌شوند.[1] در این میان، توان موشکی به عنوان یک ابزار بازدارنده و دفاعی، نقش کلیدی در حفظ استقلال و امنیت ملی ایفا می‌کند. منطق جنگ نامتقارن: کلید استقلال وقتی یک کشور در برابر یک ابرقدرت قرار می‌گیرد، به دلیل برتری نظامی آشکار ابرقدرت، امکان مقابله متقارن—یعنی رویارویی مستقیم نیروی زمینی، دریایی و هوایی—وجود ندارد. در چنین شرایطی، جنگ نامتقارن به عنوان راهکاری مؤثر مطرح می‌شود. این نوع جنگ شامل استفاده از تاکتیک‌ها و سلاح‌هایی است که به نقاط ضعف دشمن ضربه می‌زنند، در حالی که هزینه‌های کمتری برای کشور ضعیف‌تر به همراه دارند. موشک‌های بالستیک، حملات چریکی و استفاده از ظرفیت‌های بومی از جمله ابزارهای جنگ نامتقارن هستند. نمونه تاریخی: استقلال آمریکا از بریتانیا یکی از نمونه‌های بارز جنگ نامتقارن، جنگ استقلال آمریکا (1775-1783) است. در آن زمان، آمریکا در برابر امپراتوری بریتانیا که از نظر نظامی بسیار قدرتمند بود، قرار داشت. نیروهای آمریکایی با استفاده از تاکتیک‌های چریکی و حملات غافلگیرانه، به پایگاه‌ها و منافع بریتانیا ضربه می‌زدند و از رویارویی مستقیم اجتناب می‌کردند.[2] این استراتژی به آمریکایی‌ها امکان داد تا نقاط ضعف دشمن را هدف قرار دهند و در نهایت استقلال خود را به دست آورند. نمونه تاریخی دیگر: جنگ ایران و عراق در جنگ ایران و عراق (1980-1988)، ایران در ماه‌های اولیه به دلیل تمرکز بر جنگ متقارن و برتری نظامی عراق در جنگ‌افزارهای زمینی و هوایی، متحمل شکست‌های متعددی شد و بخش‌هایی از خاک کشور به اشغال درآمد. اما با تغییر استراتژی به جنگ نامتقارن، که به ابتکار فرماندهانی مانند شهید حسن باقری صورت گرفت، ایران با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بومی و نیروهای مردمی، توانست ورق جنگ را برگرداند. عملیات‌هایی مانند آزادسازی خرمشهر در سال 1982 نمونه‌ای از موفقیت این استراتژی بود.[3] نمونه تاریخی: عراق و موشک‌های الصمود 2 تجربه عراق در سال 2003 درس عبرت‌آموزی برای اهمیت حفظ توان دفاعی است. تحت فشار سازمان ملل متحد، عراق موافقت کرد که موشک‌های الصمود 2 خود را، که برد آنها بیش از 150 کیلومتر و در نقض قطعنامه‌های شورای امنیت بود، منهدم کند. فرآیند انهدام از 1 مارس 2003 آغاز شد و تا 17 مارس 2003، 72 موشک از مجموع تخمینی حدود 100 تا 120 موشک منهدم شده بود.[4] با این حال، تنها دو روز بعد، در 19 مارس 2003، ایالات متحده و متحدانش حمله به عراق را آغاز کردند و رژیم صدام حسین را سرنگون کردند.[5] این رویداد نشان می‌دهد که حتی زمانی که یک کشور به خواسته‌های بین‌المللی برای خلع سلاح عمل می‌کند، ممکن است نتواند از تهاجم نظامی جلوگیری کند، به‌ویژه اگر قدرت‌های بزرگ اهداف استراتژیک دیگری داشته باشند. این تجربه بر اهمیت حفظ توان بازدارنده برای کشورهایی مانند ایران تأکید می‌کند. توان موشکی: ابزار نامتقارن و پیروزکننده ایران در معادلات نظامی امروز، توان موشکی ایران، به‌ویژه موشک‌های بالستیک مانند شهاب-۳ و سجیل، به عنوان رکن اصلی جنگ نامتقارن عمل می‌کند.[6] این موشک‌ها به ایران امکان می‌دهند تا در صورت بروز تهدید، به پایگاه‌ها و منافع حیاتی دشمن در منطقه ضربه بزند و هزینه‌های سنگینی به آن تحمیل کند. این قابلیت بازدارندگی، ایران را در برابر تهدیدات خارجی مقاوم‌تر می‌سازد. چرا آمریکا به دنبال محدود کردن توان موشکی ایران است؟ ایالات متحده با اعمال تحریم‌ها و خروج از توافق هسته‌ای (برجام) در سال 2018، تلاش کرده است تا برنامه موشکی ایران را محدود کند.[7] دلیل این امر آن است که توان موشکی ایران، ابزار اصلی این کشور در جنگ نامتقارن است. با کاهش برد موشک‌های ایران، آمریکا می‌تواند آسیب‌پذیری پایگاه‌های نظامی خود و متحدانش در منطقه را کاهش دهد و در صورت بروز درگیری، جنگ را به حوزه متقارن بکشاند، جایی که برتری نظامی با آمریکاست. تجربه عراق در سال 2003 مثالی بارز از این موضوع است. عراق با انهدام بخش عمده موشک‌های الصمود 2 خود، بخشی از توان دفاعی خود را از دست داد، اما این اقدام نتوانست از تهاجم آمریکا جلوگیری کند.[8] این نشان می‌دهد که خلع سلاح یک‌جانبه ممکن است به جای تضمین امنیت، یک کشور را در برابر تهدیدات آسیب‌پذیرتر کند. نتیجه‌گیری منطقی توان موشکی ایران به عنوان برگ برنده و عنصر حیاتی در دفاع از کشور در برابر تهدیدات خارجی مطرح است. تجربه تاریخی، از جمله استقلال آمریکا، جنگ ایران و عراق، و به‌ویژه تجربه عراق در سال 2003، نشان می‌دهد که خلع سلاح یا اتکای صرف به دیپلماسی نمی‌تواند امنیت یک کشور را در برابر قدرت‌های بزرگ تضمین کند. دیپلماسی، هرچند ابزاری ارزشمند برای کاهش تنش‌ها است، اما بدون پشتوانه نظامی قوی، ممکن است ناکافی باشد. حفظ و تقویت توان موشکی، ضامن استقلال و امنیت ایران در برابر تهدیدات آینده است. نتیجه‌گیری نهایی ایران با حفظ توان موشکی خود، نه تنها از استقلال و امنیت ملی خود دفاع می‌کند، بلکه در برابر تهدیدات خارجی بازدارندگی ایجاد می‌کند. تجربه عراق در سال 2003 نشان می‌دهد که خلع سلاح یک‌جانبه ممکن است به جای تضمین امنیت، یک کشور را در برابر تهاجم آسیب‌پذیرتر کند. در عین حال، دیپلماسی باید به عنوان مکملی برای کاهش تنش‌ها و ایجاد همکاری‌های بین‌المللی مورد توجه قرار گیرد. اما بدون توان دفاعی قوی، دیپلماسی به تنهایی نمی‌تواند ضامن امنیت باشد. [1] Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2010, https://plato.stanford.edu/entries/realism-intl-relations/ [2] US Naval Institute, 2017, https://www.usni.org/magazines/proceedings/2017/june/asymmetric-warfare-early-american-style [3] Wikipedia, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Liberation_of_Khorramshahr [4] UN News, 2003, https://news.un.org/en/story/2003/03/62262 [5] Wikipedia, 2025,  https://en.wikipedia.org/wiki/2003_invasion_of_Iraq [6] Center for Strategic and International Studies, https://www.csis.org/analysis/gulf-and-irans-capabilities-asymmetric-warfare [7] United States Department of State, 2025, https://www.state.gov/new-sanctions-targeting-irans-ballistic-missile-and-drone-procurement-programs/ [8]UN News, … Read More

مقدمه شاید این سؤال برایتان پیش آمده باشد که چرا ایران این‌قدر در برابر فشارهای آمریکا مقاومت می‌کند؟ آیا نمی‌توان با مذاکره و همکاری مشکلات را حل کرد؟ این سوال را به این شکل نیز می توان طرح کرد: اگر ایران به خواسته‌های آمریکا تن بدهد، چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا امنیت، سلامت و استقلال کشور حفظ می‌شود، یا برعکس، خودمان را در معرض خطر قرار می‌دهیم؟ در این یادداشت، با نگاهی به خواسته‌های آمریکا و پیامدهای احتمالی پذیرش آن‌ها، نشان می‌دهیم که چرا مقاومت برای ایران نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت حیاتی است. خواسته‌های آمریکا: چه چیزی از ایران می‌خواهند؟ آمریکا سه خواسته اصلی از ایران دارد: تعطیلی کامل برنامه هسته‌ای. نابودی توان موشکی. کاهش حضور فعال در منطقه. این خواسته‌ها ممکن است در نگاه اول ساده به نظر برسند، اما پذیرش آن‌ها می‌تواند استقلال و امنیت ایران را به خطر بیندازد. بیایید هر یک را با دقت بررسی کنیم. ۱. بدون برنامه هسته‌ای: وابستگی و محرومیت اگر ایران برنامه هسته‌ای خود را تعطیل کند، چه می‌شود؟ بیایید به چند جنبه کلیدی نگاه کنیم: الف. شکست توافق ۲۰۰۹ در سال ۲۰۰۹، ایران با دو کشور برزیل و ترکیه که از طرف آمریکا بعنوان میانجی به ایران آمده بودند، به توافقی اولیه رسید که بر اساس آن، ایران بخشی از اورانیوم غنی‌شده خود را صادر کند و در عوض، اورانیوم ۲۰٪ غنی‌شده برای راکتور تحقیقاتی تهران (TRR) دریافت کند. این راکتور برای تولید ایزوتوپ‌های پزشکی، مانند مولیبدن-۹۹ که در درمان سرطان استفاده می‌شود، حیاتی است. اما این توافق به دلیل مخالفت آمریکا به نتیجه نرسید.[1] نتیجه؟ ایران مجبور شد خودش به غنی‌سازی ۲۰٪ روی بیاورد تا نیازهای پزشکی و تحقیقاتی‌اش را تأمین کند. این تجربه نشان می‌دهد که اتکا به کشورهای خارجی برای تأمین اورانیوم غنی‌شده می‌تواند غیرقابل اعتماد باشد. ب. نیازهای نیروگاه‌ها و آب‌شیرین‌کن‌ها ایران تنها یک نیروگاه هسته‌ای فعال در بوشهر دارد که سوخت آن توسط روسیه تأمین می‌شود. [2] اما برنامه‌هایی برای ساخت نیروگاه‌های جدید و همچنین آب‌شیرین‌کن‌های هسته‌ای وجود دارد، به‌ویژه در مناطق جنوبی که با کمبود آب مواجه‌اند .[3] این پروژه‌ها به منبع قابل اعتمادی از اورانیوم غنی‌شده نیاز دارند. بدون برنامه هسته‌ای داخلی، ایران مجبور است به تأمین‌کنندگان خارجی وابسته شود، که با توجه به تجربه‌های گذشته، ریسک بالایی دارد. ج. درس عبرت‌آمیز لیبی لیبی در سال ۲۰۰۳، تحت فشارهای بین‌المللی، برنامه هسته‌ای خود را کاملاً متوقف کرد و تجهیزاتش را به آمریکا تحویل داد. در ازای این اقدام، قذافی وعده بهبود روابط با غرب را دریافت کرد. اما در سال ۲۰۱۱، ناتو به لیبی حمله کرد، قذافی سرنگون شد و کشور در یک جنگ داخلی خونین فرو رفت.[4] این تجربه نشان می‌دهد که کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای نه تنها امنیت را تضمین نمی‌کند، بلکه می‌تواند یک کشور را در برابر مداخلات خارجی بی‌دفاع کند. ۲. بدون توان موشکی: بی‌دفاعی در برابر تهدید حالا فرض کنید ایران توان موشکی خود را کنار بگذارد. آیا این به امنیت بیشتر منجر می‌شود؟ تاریخ پاسخ دیگری دارد: الف. تجربه عراق در سال ۲۰۰۳، عراق تحت فشار سازمان ملل، موشک‌های الصمود ۲ خود را نابود کرد. اما در همان سال، آمریکا به عراق حمله کرد و این کشور را اشغال نمود.[5] این نشان می‌دهد که خلع سلاح موشکی می‌تواند یک کشور را در برابر تهاجم خارجی آسیب‌پذیر کند. ب. تجربه لیبی لیبی نیز در سال ۲۰۰۳، علاوه بر برنامه هسته‌ای، برد موشک‌های خود را به زیر ۳۰۰ کیلومتر محدود کرد. اما در سال ۲۰۱۱، ناتو به لیبی حمله کرد و این کشور را در یک جنگ داخلی ویرانگر فرو برد.[6] این مثال‌ها نشان می‌دهند که کنار گذاشتن توان دفاعی، به جای صلح، می‌تواند به ناامنی منجر شود. ۳. بدون حضور منطقه‌ای: همسایگی با تروریسم و تهدید اسرائیل اگر ایران حضور خود در منطقه را کاهش دهد، چه اتفاقی می‌افتد؟ دو تهدید اصلی پیش روی ایران قرار می‌گیرد: الف. گسترش داعش بدون حضور ایران در منطقه، گروه‌های تروریستی مانند داعش می‌توانستند قدرت بیشتری بگیرند. ایران از سال ۲۰۱۴ نقش کلیدی در مبارزه با داعش در عراق و سوریه داشته است. نیروهای قدس، به رهبری قاسم سلیمانی، به عقب راندن داعش کمک کردند.[7] اگر ایران در منطقه حضور نداشت، داعش ممکن بود کل عراق و سوریه را تصرف کند و حتی به مرزهای ایران، مانند همدان و کرمانشاه، نزدیک شود. حمله داعش به تهران در سال ۲۰۱۷، که ۱۷ کشته بر جای گذاشت، نشان‌دهنده این خطر است.[8] ب. تهدید وجودی اسرائیل اسرائیل به عنوان یک تهدید وجودی برای ایران مطرح است، به‌ویژه با توجه به طرح‌هایی مانند “طرح یینون” که در سال ۱۹۸۲ توسط اودد یینون منتشر شد. این طرح پیشنهاد می‌کند که اسرائیل با تجزیه کشورهای خاورمیانه به واحدهای کوچک‌تر بر اساس خطوط نژادی و مذهبی، امنیت خود را تضمین کند.[9] برای ایران، این به معنای خطر تجزیه بخش‌هایی از خاک خود، مانند مناطق مرزی، است. حضور فعال ایران در منطقه، از جمله حمایت از متحدان در سوریه و عراق، برای جلوگیری از اجرای چنین طرح‌هایی ضروری است. نتیجه‌گیری: مقاومت، ضرورتی برای بقا با بررسی این شواهد، روشن است که مقاومت در برابر خواسته‌های آمریکا برای ایران یک ضرورت است. کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای، توان موشکی یا حضور منطقه‌ای، نه تنها امنیت را تضمین نمی‌کند، بلکه ایران را در برابر تهدیدات خارجی، از جمله مداخلات نظامی، تروریسم و طرح‌های تجزیه‌طلبانه، بی‌دفاع می‌کند. مقاومت به ایران اجازه می‌دهد تا سلامت مردمش را با تأمین داروهای ضدسرطان، استقلال انرژی‌اش را با توسعه نیروگاه‌ها و آب‌شیرین‌کن‌ها، و امنیتش را با حضور فعال در منطقه حفظ کند. بله، این مسیر با چالش‌هایی مانند تحریم‌ها همراه است، اما تاریخ نشان داده که تسلیم شدن می‌تواند بهای سنگین‌تری داشته باشد. آیا ما می‌توانیم آینده‌ای را تصور کنیم که در آن ایران به جای عزت و استقلال، به وابستگی و ناامنی تن دهد؟ انتخاب با ماست. [1] Belfer Center, https://www.belfercenter.org/publication/deal-got-away-2009-nuclear-fuel-swap-iran[2] World Nuclear Association, https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-g-n/iran [3] e3s-conferences,https://www.e3s-conferences.org/articles/e3sconf/abs/2019/66/e3sconf_eece18_04001/e3sconf_eece18_04001.html [4]Arms Control Association, https://www.armscontrol.org/factsheets/chronology-libyas-disarmament-and-relations-united-states [5] UN News, https://news.un.org/en/story/2003/02/60612 [6] Arms Control Association, https://www.armscontrol.org/factsheets/chronology-libyas-disarmament-and-relations-united-states [7] International Affairs , https://doi.org/10.1111/1468-2346.12183 [8] BBC News, https://www.bbc.com/news/articles/c0k4j2p5q2yo [9] Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Yinon_Plan … Read More