بسم الله الرحمن الرحیم

 

تفسیر زیارت عاشورا – فراز «فَاَسئَلُ اللهَ الَّذی اَکرَمَ مَقامِکَ وَ اَکرَمَنی بِک»

درخواست می کنیم از آن خدایی که شما را اکرام کرد و بزرگ قرار داد و ما را هم به واسطه شما بزرگ قرار داد.

بحث در مورد ویژگی های تربت کربلا است.

9- استحباب سجده بر تربت کربلا می باشد. [قبل از اینکه روایاتی درباره اهمیت سجده بر تربت کربلا عرض کنم، روایاتی درباره اصل سجده عرض می کنم که ما طبق کدام روایات بر مهر سجده می کنیم؟ یکی از جاهایی که وهابیت ما را مشرک می دانند همین سجده بر خاک کردن ماست، می گویند چون بر خاک سجده می­کنید پس خاک را دارید می­پرستید. چون یک مقداری بزرگواران اهل سنت متوجه بشوند یک کتابی هست کتاب سیرتنا و سنتنا که علامه بزرگوار امینی نوشته اند را بخوانند. ایشان آمده روایاتی که در باب سجده بر مهر و چیزهای دیگری که ما سجده بر آنها را صحیح می دانیم مثل سنگ و حصیر … آمده از منابع و کتب اهل سنت را در اینجا آورده است.]

 

روایاتی در مورد سجده: کتاب «سیرتنا و سنتنا» از علامه امینی (اینکه طبق کدام روایات باید بر مهر سجده کرد و چرا اهل سنت بر مهر سجده نمی کنند)

1. در کتاب مستدرک علی الصیحین جلد 3 صفحه 403، به نقل از صحیح بخاری، جلد 1 صفحه 163 و 198، جلد 2 صفحه 253، 254، 256، 258 و 259، سنن ابو داوود جلد 1 صفحه 143 و 144، سُنَنُ الکبری جلد 2 صفحه 104. اینها تمام کتب مرجع اهل سنت هستند این روایت را نقل می کنند که: ابن عباس گفت پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم) بر سنگ سجده می کرد. [ذهبی وقتی این روایت را در کتابش نقل می کند می گوید این روایت صحیحُ السَّنَد است.]
2. ابو سعید خدری می گوید: با چشمان خود رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله و سلم) را دیدم که بر بینی و پیشانی شان اثر آب و گل بود.
3. ابن عباس و اَنَس بن مالک و بُرَیده به سند صحیح خود نقل کرده اند که: سه چیز از جفاست. یک: پاک کردن پیشانی قبل از آنکه نماز تمام شود. [مگر کسی که بر فرش سجده کرده بر پیشانی اش اثری می ماند که بخواهد پاک کند یا نه؟!] در روایت دیگری نیز آمده: انسان تا نمازش تمام نشده است نباید پیشانی اش را از خاک پاک کند. [اینها از روایات اهل سنت است.]
4. روایت دیگری از عمر بن خطاب (خلیفه دوم) که بیان می کند: شبی باران می آمد، پس برای اقامه نماز صبح بیرون آمدیم. هر که از سنگریزه هایی که عبور می کرد از آنان برداشته و در جیب خود می­گذاشت پس بر آن نماز می­خواند. هنگامی که رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) این امر را مشاهده کردند فرمودند: چه خوب فرشی است. پس این اول، قضیه ی سنگریزه ها بود.
5. ایاض بن عبدالله قریشی می­گوید: حضرت رسول (صلی‌الله علیه و آله و سلم) مردی را دید که نماز می خواند و بر گوشه عمامه اش که بر روی پیشانی اش افتاده بود، سجده می کرد. حضرت به او اشاره کرد و پیشانی او را مورد اشاره قرار داد و به او فرمود عمامه ات را بالا بزن.
6. «ابی شیبه» در کتاب «المصنف» بابی دارد به نام باب «مَن کان یحمل بالسفینه شیئا یسجد علیه»، زمانی که سوار کشتی می شوید چیزی را بردارید که بتوانید بر او سجده کنید. در همین زمینه در آنجا یک باب دارند، بعد روایتی را مطرح می فرمایند که: شخصی به نام مسروق بن اجدع که از علمای بزرگ اهل سنت می باشد که اهل سنت ایشان را از نظر فقاهت بسیار بالا می دانند، زمانی که به سفر دریا می رفت همرا خویش در کشتی گل قالب ریزی شده (یعنی مُهر) می بُرد تا با آن سجده کند. (یعنی سیره بزرگان اهل سنت نیز همین بوده)

 

مطلب بعدی اینکه مگر اهل سنت نمی گویند که بر هر چیزی می شود سجده کرد؟ آیا مهر یکی از هر چیز نیست؟  پس چرا به ما می ­گویند مشرک؟! ما که از هر چیز به چهار پنج موردش سجده می­کنیم، اما شما که به میلیون ها چیز سجده می­کنید! پس اگر ما مشرک باشیم شما چه هستید؟! مگر فتوا ندارند که در نماز جماعت اگر جا تنگ بود، صف هایی که نمی­توانند سرشان را به زمین برسانند می توانند بر باسن (دُبُر) صف جلویی سجده کند! ما که بر مهر سجده می کنیم می شویم مشرک! شما که بر باسن طرف جلویی سجده می کنید چه می شوید؟ ما می شویم مهر پرست، شما چه می شوید؟

 

مناظره شیخ «محمد مرعی عنتاکی» با علمای دیگر اهل سنت در باب تربت امام حسین(علیه‌السلام)

مناظره ای بین یکی از علمای الازهر مصر به نام شیخ «محمد مرعی اَنطاکی» که بعدا شیعه می شود، با علمای دیگر اهل سنت در باب تربت امام حسین(علیه‌السلام) شکل می گیرد. ایشان از فارغ التحصیلان دانشگاه الازهر و از اهالی سوریه است و ظاهرا وهابی بوده است و بر اثر تحقیقاتی که انجام می دهد شیعه می شود. داستان شیعه شدن خود را در کتاب «لماذا اخترت مذهب الشیعه» به صورت متقن و دقیق بیان می کند. اینطور بیان می کند که:

در خانه اش بوده و چند نفر از دانشمندان اهل تسنن که از دوستان قدیمی دانشگاه ایشان بودند، بر ایشان وارد می شوند. دانشمندان اهل سنت می گویند شیعیان بر تربت حسینی سجده می کنند، آنان به همین علت که بر تربت حسینی سجده می کنند مشرک هستند. شیخ محمد می گوید: سجده بر تربت شرک نیست زیرا شیعیان بر تربت برای خدا سجده می کنند نه اینکه برای تربت سجده کنند. اگر به پندار شما به فرض محال در درون تربت چیزی وجود دارد و شیعیان به خاطر آن چیز، آن را سجده می کنند نه اینکه بر آن سجده نمایند، البته چنین فرضی شرک است، ولی شیعیان برای معبود خود که خدا باشد سجده می کنند. نهایت اینکه هنگام سجده برای خدا پیشانی را بر تربت می گذارند. به عبارت روشن تر حقیقت سجده نهایت خضوع در برابر خداست نه در برابر مهر تربت.

یکی از حاضران می گوید: تجزیه و تحلیل زیبایی نمودی ولی این سوال برای ما باقی ماند که چرا شما شیعیان اصرار دارید که بر تربت حسینی سجده نمایید. چرا بر چیزهای دیگر سجده نمی کنید همانگونه که بر تربت سجده می کنید؟ محمد جواب می دهد: اینکه ما بر خاک سجده می کنیم بر اساس حدیثی است که مورد اتفاق همه فرقه های اسلامی است، که پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «جُعلت للارض مسجدا و ظهورا»، زمین برای من سجده گاه و پاکیزه قرار داده شد. بنابراین به اتفاق همه مسلمین سجده بر خاک خالص جایز است از این رو ما بر خاک سجده می کنیم.

حمید گفت: چگونه بر این امر اتفاق نظر دارند؟

محمد جواب داد: هنگامی که رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) از مکه به مدینه هجرت کردند از همان آغاز به ساختن مسجد دستور داد، آیا این مسجد فرش داشت؟ حمید گفت: نه، فرش نداشت. محمد گفت: پس پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) و مسلمانان بر چه چیز سجده می کردند؟ گفت: بر زمینی که از خاکِ فرش نشده بود. محمد گفت: بعد از رحلت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم)، مسلمانان در عصر خلافت ابوبکر و عمر و عثمان بر چه سجده می کردند؟ آیا مسجد فرش داشت؟ حمید گفت: نه فرش نداشت، آنان نیز بر خاکِ زمین مسجد سجده می کردند.  محمد گفت: بنابراین به اعتراف شما پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) در همه نمازهای خود بر زمین سجده کرده است. همچنین مسلمانان در عصر او و در عصر بعد از او روی این اساس قطعا سجده بر خاک می کردند و صحیح بوده است.

حمید گفت: اشکال من این است که شیعیان تنها بر خاک سجده می کنند. آن هم خاکی که از زمینی گرفته و به صورت مهر در آمده آن را در جیب خود می نهند و بر آن سجده می کنند.

محمد گفت: البته به عقیده شیعه سجده بر هر گونه زمین، خواه سنگ فرش باشد و خواه زمین خاکی باشد جایز است. ثانیا نظر به اینکه شرط است محل سجده پاک باشد پس سجده بر زمین نجس یا خاک آلود جایز نیست.

از این رو قطعه ای از گل خشکیده به نام مهر را که از خاک پاک تهیه شده با خود حمل می کنند. تا در نماز بر خاکی که مطمئنا پاک و تمیز است سجده کنند، با علم به اینکه آنها سجده بر خاک زمین را که نجس بودن آن را نمی دانند، جایز می دانند.

حمید گفت: اگر منظور شیعه سجده بر خاکِ پاکِ خالص است چرا مقداری از خاک را حمل نمی کنند، بلکه مهر درست می کنند؟ محمد گفت: نظر به اینکه حمل خاک موجب خاک آلودگی لباس می شود از این رو خاک را در هر جا بگذارند طبعا دست و لباس خاک آلود می شوند. شیعیان همان خاک را با آب می آمیزند و گل می کنند و سپس همان گل در قالب زیبا خشک می شود و به صورت مهر در می آید که دیگر حمل آن زحمت نیست و موجب خاک آلودگی لباس و دست نخواهد بود.

حمید گفت: چرا شما بر غیر خاک مانند حصیر و قالی و زیلو و … و امثال اینها سجده نمی کنید؟ محمد جواب داد: غرض از سجده نهایت خضوع در برابر خداست. اینک می گویم سجده بر خاک، خواه خشکیده مهر و خواه خاک نرم و امثال اینها صحیح است… [که در ادامه می گید سجده بر حصیر و اینها هم صحیح است.]

حمید می گوید: پس این کلمات چیست که بر مهرهایی که  شیعیان بر روی آنها سجده می کنند می نویسند؟ محمد جواب می دهد: اولا همه تربت ها دارای نوشته نیست، ثانیا در بعضی از آنها نوشته شده است «سبحان ربی الاعلی و بحمده» و بر بعضی ها نوشته که این تربت از زمین کربلا گرفته شده است. تو را به خدا سوگند آیا این نوشته ها موجب شرک است؟! و آیا این نوشته ها تربت را از خاکی که بر آن سجده صحیح می باشد خارج می کند؟!

حمید می گوید: نه هرگز موجب شرک و عدم جواز سجده بر آن نیست، ولی یک سوال دیگر دارم. و آن اینکه در تربت زمین کربلا چه خصوصیاتی وجود دارد که بسیاری از شیعیان معتقد هستند که بر تربت حسینی سجده کنند؟ محمد می گوید: رازش این است که در روایات ما از امامان اهل بیت(علیه‌السلام) نقل شده که ارزش سجده بر تربت امام حسین(علیه‌السلام) بر تربت های دیگر بیشتر است. امام صادق(علیه‌السلام) می فرمایند: «سجده بر تربت حسین(علیه‌السلام) حجاب های هفتگانه را می شکافد، یعنی موجب قبولی نماز و صعود آن به سوی آسمان می گردد». نیز روایت شده که آن حضرت فقط بر تربت حسین(علیه‌السلام) سجده می کردند، به خاطر تزلزل و کوچکی در برابر خدای بزرگ. بنابراین تربت حسین(علیه‌السلام) دارای یک نوع برتری است که در تربت های دیگر آن برتری نیست.

حمید گفت: آیا نماز بر تربت حسین(علیه‌السلام) موجب قبول شدن نماز در پیشگاه خدا می شود هر چند باطل باشد؟ محمد می گوید: مذهب شیعه می گویند نمازی که فاقد یکی از شرایط صحت باشد باطل است و قبول نخواهد شد. ولی نمازی که دارای همه شرایط صحت است اگر در سجده اش بر تربت امام حسین(علیه‌السلام) سجده شود قبول می شود و موجب ارزش و ثواب بیشتر می شود.

حمید گفت: آیا زمین کربلا از همه زمین ها حتی زمین مدینه و مکه برتر است تا گفته شود نماز بر تربت حسین(علیه‌السلام) از نماز بر تربت های دیگر برتر می باشد؟ محمد گفت: چه مانعی دارد که چنین خصوصیتی را خداوند در تربت زمین کربلا قرار داده باشد؟

حمید گفت: زمین مکه از زمان آدم تا کنون جایگاه کعبه است و زمین مدینه جسد مطهر پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) را در بر گرفته. آیا مقامی کمتر از زمین کربلا دارد؟ این عجیب است، آیا حسین(علیه‌السلام) بهتر از جدش پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) است؟! محمد جواب داد: نه هرگز اینطور نیست. بلکه عظمت و شرافت حسین(علیه‌السلام) به خاطر عظمت و مقام و شرافت رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) است، ولی راز اینکه خاک کربلا برتری یافته، این است که حسین(علیه‌السلام) در آن زمین در راه دین جدش به شهادت رسیده است. مقام حسین(علیه‌السلام) جزئی از مقام رسالت است، ولی نظر به اینکه آن حضرت و بستگان و یارانش در راه خدا و بر پا داری اسلام و استواری ارکان دین و حفظ آن از بازیچه هوس بازان، جانبازی کرده و به مقام شهادت رسیده اند خداوند به خاطر آن سه ویژگی به امام حسین(علیه‌السلام) داده است: 1. دعا در زیر قبه مرقد شریفش به استجابت می رسد. 2. امامان از نسل او هستند. 3. در تربت او شفا است.

آیا عطای چنین خصوصیتی به تربت حسین(علیه‌السلام) اشکال دارد؟ و آیا معنی اینکه بگوییم زمین کربلا از زمین مدینه برتری دارد این است که بگوییم حسین(علیه‌السلام) بر پیامبر برتری دارد؟ آیا شما به ما اشکال می گیرید؟ بنابراین احترام به تربت امام حسین(علیه‌السلام) احترام به حسین(علیه‌السلام) است و احترام به او احترام به پیامبر (صلی الله علیه وآله و سلم) و احترام به خدا است…

وقتی سخن به اینجا رسید یکی از حاضران که قانع شده بود در حالی که شادمان بود برخواست و بسیار سخن شیخ محمد را ستود و از او تمجید کرد و کتاب های شیعه را از او خواست و گفت: گفتار تو بسیار به جا و شایسته بود من خیال می کردم که شیعیان حسین(علیه‌السلام) را برتر از رسول خدا می دانند و اکنون حقیقت را دریافتم. و از بیانات زیبا و گویای شما سپاسگذارم. از این پس خودم مهری از تربت کربلا را همراه خود بر می دارم و بر آن سجده می کنم.

چند روایت در رابطه با اهمین زمین کربلا و سجده بر تربت کربلا 

• محمد بن حسن در مِسباب سندش از معاویه بن عمار نقل می کند: امام صادق(علیه‌السلام) کیسه زرد رنگی از جنس دیوا داشتند که مقداری از تربت امام حسین(علیه‌السلام)در آن کیسه بود و به هنگام نماز آن را بر روی سجاده می نهادند و بر آن سجده می کردند و سپس حضرت فرمود:«سجده بر تربت اباعبدالله(علیه‌السلام) حجاب های هفتگانه را پاره می کند».
• روایتی از حسن بن محمد دیلمی در کتاب شریف «ارشاد دیلمی» آمده است که امام صادق(علیه‌السلام)بر چیزی جز تربت امام حسین(علیه‌السلام)سجده نمی کرد و این به خاطر ابراز تذلل و فروتنی در مقابل خداوند بزرگ بود.
• امام صادق(علیه‌السلام)می فرمایند: «سجده بر تربت امام حسین(علیه‌السلام) حجاب های هفتگانه را پاره می کند». در جای دیگری امام صادق(علیه‌السلام)می فرمایند: «سجده بر تربت قبر امام حسین(علیه‌السلام) تا زمین هفتم را نور باران می کند و کسی که تسبیحی از خاک مرقد امام حسین(علیه‌السلام)را با خود داشته باشد تسبیح گوی حق محسوب می شود اگر چه با آن تسبیح هم نگوید».
• روایت دیگری در کتاب شریف «احتجاج» آمده است که حمیری نامه ای به امام زمان (عجل‌الله تعالی فرجه الشریف) نوشت و در آن از حضرت سوال کرد که آیا جایز است سجده بر خاک تربت امام حسین(علیه‌السلام)و اینکه آیا در این امر فضلی است؟ حضرت جواب دادند: «جایز است و در آن فضل است».