بسم الله الرحمن الرحیم

تفسیر صفحه 475 قرآن کریم

دانشگاه فردوسی مشهد

 

آیات ۶۷ تا ۷۷ سوره غافر صفحه ۴۷۵

در آیه ۶۷ خداوند ۷ مرحله‌ی زندگی و خلقت انسان را بیان می‌کنند که بخشی در رابطه با قبل از تولد و بخشی هم بعد از تولد است، مرحله اول: خداوند می‌فرمایند «هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ…» او خدایی است که شما را از خاک خلق کرد؛ خلقت از خاک دو معنا دارد:

۱- پدر انسان‌ها (حضرت آدم) از خاک خلق شد و بقیه به او ملحق می‌شوند.

۲- بیشترین چیزی که انسان در شبانه روز می‌خورد و تبدیل به نطفه می‌شوند از خاک هستند؛

مرحله‌ی دوم: «…ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ…» نطفه‌ مرحله سوم: «…ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ…» علقه یعنی خونِ بسته شده‌ی بسیار مُتِعَفِن، خداوند در سوره مؤمنون تک تک مراحل را بیان می‌کنند «…النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا…» اول نطفه بعد علقه بعد از آن گوشت جویده شده که جای چشم و گوش مشخص می‌شود بعد بر آن استخوان گوشت و پوست رویانده می‌شود، در این سوره خداوند تیترها یعنی از هر مرحله یکی را مطرح می‌کنند، منظور از نطفه شاید این است که هنوز منتقل نشده یعنی شما ابتدا از خاک بودید بعد به حالت نطفه در صُلبِ پدرانتان آمدید بعد در رحمِ مادران علقه و بعد به دنیا آمدید «…يُخْرِجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ ثُمَّ لِتَكُونُوا شُيُوخًا…» طفلی بودید یعنی در نهایت ناتوانی که نمی‌توانستید درست پِلک بزنید شما قدرت پیدا کردید و به سن کمال رسیدید بعد پیر شدید، به سه گروه شیخ می‌گویند:

۱- کسی که عمرش طولانی است که به حضرت نوح شیخ الانبیاء می‌گویند. ۲- کسی که عِلمَش زیاد است. ۳- به بزرگ یک قبیله که در اینجا منظور عمر طولانی است،

«…وَمِنْكُمْ مَنْ يُتَوَفَّى مِنْ قَبْلُ…» بعضی از شما قبل از اینکه به پیری برسید از دنیا می‌روید یعنی در جوانی یا فاصله‌ی بین جوانی تا پیری، خداوند می‌فرمایند پیری یا قبل از پیری که این به خاطر بلاغتِ در کلام است و اینکه اوج دوران زندگی قبل از پیری است بعضی‌ها می‌گویند دوران کُهولت از ۷۰ سال به بعد است «وَمَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَكِّسْهُ…» یعنی انسان از کوه قدرت بالا می‌رود بچه بود هیچ توانی نداشت کم‌کم حافظه، قدرت، عِلمَ، توانایی و نشاطش بیشتر شد تا سن ۴۰ سالگی که به قله می‌رسد از آنجا به بعد کم‌کم به سمت پایین حرکت می‌کند حافظه‌ای که زیاد می‌شد حالا کم می‌شود که خداوند در قرآن بیان می‌کنند «…أَرْذَلِ الْعُمُرِ…» پست‌ترین مرحله یعنی دقیقا اگر آنجا چیزی یادش نمی‌آمد اینجا هم یادش نمی‌آید.

وقتی خداوند در رابطه با خلقت انسان صحبت می‌کنند چند نیت دارند ۱- ثابت کردنِ عجزِ انسان حضرت علی علیه السلام می‌فرمایند «ما لإبن آدم والعُجب و أوَّلُهُ نُطفَةٌ مَذِرَةٌ، و آخِرُهُ جيفَةٌ قَذِرَةٌ، وَ هُوَ بَينَ ذلكَ يَحمِلُ العَذِرَةَ» از آدمی‌زاد به خاطر عُجب و غرورشان تعجب می‌کنم که اولش نطفه‌ی گندیده آخرش لاشه‌ی پوسیده و بین این دو حمل‌کننده‌ی نجاست است؛ هارون‌الرشید به بهلول گفت نصیحتم کن بهلول گفت اگر در بیابانی قرار بگیری که آبِ خوردن نداشته باشی چکار می‌کنی؟ گفت حاضرم نصفِ سلطنتم را بدهم گفت اگر آب خوردی و اِدرارِ تو بَند آمد چکار می‌کنی؟ گفت حاضرم نصفِ دیگر سلطنتم را بدهم بهلول گفت: هارون! ارزشِ سلطنتِ تو یک جرعه آب و ادرار است پس به چه دلخوش کردی؟! شخصی از نزدیکان امام می‌گوید در آخرین لحظات آمدم که امام را دلداری بدهم گفتم آقا هیچی نیست امام فرمودند از اولش هم هیچی نبود الان هم هیچی نیست.

۲- ثابت کردن قدرت خدا خداوند می‌توانست انسان را از بهترین چیزها خلق کند اما نخواست، همین انسانی که از گِلِ بِد بود خلق شده اینقدر در مقابل خدا تکبر دارد اگر از گُلِ خوش بو خلق می‌شد چکار می‌کرد؟! خداوند در آیه ۶۸ می‌فرمایند «هُوَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ فَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ» او خدایی است که زنده می‌کند و می‌میراند و هنگامي كه چيزي را اراده كند تنها به آن مي‏گويد موجود باش بلافاصله موجود مي‏شود. تفریحی که خداوند در آیه ۷۵ رد می‌کند با تفریحِ مثلا فوتبال بازی کردن و… متفاوت است بحث تفریحی است که انسان را از خدا دور کند مثلا گاهی وقت‌ها علم اینجوری است «…فَرِحُوا بِمَا عِنْدَهُمْ مِنَ الْعِلْمِ…» به خاطر علمی که خدا به آنها داده خوشحال هستند و تکبر پیدا می‌کنند.