بسم الله الرحمن الرحیم

تفسیر صفحه ۵۳۴ قرآن کریم

دانشگاه فردوسی مشهد

آیات پایانی سوره الرحمن و آیات ۱ تا ۱۶ سوره واقعه صفحه ۵۳۴

سوره واقعه یکی از سوره‌هایی است که پیامبر را پیر کرد، از پیامبر سوال شد شما سنی ندارید چرا اینقدر پیر شدید؟ فرمودند «شيبتني سورة هود والواقعة والمرسلات وعم يتساءلون» این چهار سوره پیرم کرد. «إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ» إِذَا در اینجا إِذَای مُفاجات است یعنی یکدفعه و ناگهانی واقع می‌شود، واقعه به معنی خبر بسیار مهم است به جنگ واقعه می‌گویند مثلا وَقعَۀُ جمل سوال: قیامت هنوز واقع نشده چرا در این آیه فعل ماضی آمده؟ قاعده‌ای به نام مضارعِ محقق الوقوع وجود دارد که در حکم ماضی است یعنی کاری که قطعا اتفاق می‌افتد را می‌گوییم اتفاق افتاده؛ «لَيْسَ لِوَقْعَتِهَا كَاذِبَةٌ» هیچکس نمی‌تواند آن را تکذیب کند؛ «خَافِضَةٌ رَافِعَةٌ» بعضی‌ها پایین و بعضی‌ها بالا می‌روند، خَفض به معنی پایین و رَفع به معنی بالا است، بعضی‌ها گفتند زمین لرزه‌ای اتفاق می‌افتد که همه پایین و بالا می‌روند اما ظاهرِ امر این نیست به این معنی است که کسانی که در این دنیا به ناحق خود را صدر می‌دانستند و دوست داشتند به آنها بگویند السلام علیک یا معاویه یا امیرالمؤمنین روز قیامت زیرِ دست و پا قرار می‌گیرند و کسانی که در این دنیا به ناحق زیرِ دست و پا قرار گرفته بودند و به امام مجتبی می‌گفتند السلام علیک یا مُذل‌المؤمنین (سلام بر کسی که مؤمنین را ذلیل کرد) خداوند آنها را صدر قرار می‌دهد؛ «إِذَا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجًّا وَبُسَّتِ الْجِبَالُ بَسًّا فَكَانَتْ هَبَاءً مُنْبَثًّا» زمین به لرزه درمی‌آید کوه‌ها متلاشی می‌شود، هَبَاء یعنی گَرد و خاکی که معمولا دیده نمی‌شود خداوند می‌فرمایند روز قیامت کوهها «هَبَاءً مُنْبَثًّا» می‌شود؛

«وَكُنْتُمْ أَزْوَاجًا ثَلَاثَةً» روز قیامت مردم سه گروه می‌شوند ۱- اصحاب میمنه «فَأَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ» ۲- اصحاب شوم «وَأَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ» ۳- سابقون «وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ»؛ بعضی‌ها مَيْمَنَة را به معنای یَمین گرفتند یعنی اصحابی که نامه اعمالشان به دست راست داده می‌شود این نظر درست نیست چون اگر میمنه از یَمین بود باید «أَصْحَابُ المَیسَرَه» اصحاب دستِ چپی می‌آمد وقتی در مقابل میمنه مشأمه آمده یعنی به معنای یُمن و مبارک است؛ سابقون یعنی کسانی که در ایمان سبقت گرفتند پیامبر مکرم اسلام می‌فرمایند «سِواقُ الاُمَمِ ثلاث» سبقت گیرنده‌ها در اُمتها سه نفر هستند ۱- حزقیل سابقُ اُمت موسی: مؤمن آل فرعون ۲- حبیب نجار سابقُ اُمت عیسی: مؤمن آل یس ۳- علی بن ابی طالب سابقُ اُمتی؛ تعریف سابق: انسان در کاری که به او دستور داده شده دو حالت بیشتر ندارد ۱- عامل (عمل می‌کند) ۲- عاصی (عمل نمی‌کند)، کسانی که انجام می‌دهند سه حالت دارند: الف) زودتر از وقت انجام می‌دهد مثلا باید نماز ظهر را ۱۲:۳۰ بخواند ساعت ۱۱:۳۰ خوانده یعنی عجله کرده در روایت داریم العجله من الشیطان ب) دیرتر از وقت (آخر وقت) خوانده این را تراخی می‌گویند ج) اول وقت می‌خواند این را سابقون می‌گویند؛ انجام دادن فعلی زودتر از وقتش را عجله و انجام دادن عملی در اول وقت را سبقت می‌گویند؛ «ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَقَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ» گروه زیادی از اُمت‌هاي نخستين و اندكي از اُمت آخرين؛ منظور از این آیه این است که: سابقون از اُمت‌های قبلی بیشتر از اُمت اسلام هستند مُفسرین نظرات متفاوتی دارند بعضی‌ها گفتند منظور «ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَقَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ» اُمتِ اسلام هستند یعنی سابقون در اول اسلام بیشتر از آخر اسلام هستند این نظر خیلی طرفدار ندارد ظاهرا درست هم نیست سابقون اسلام: حضرت علی، حضرت خدیجه، عمار، بلال، یاسر، سمیه هستند اما اُمت‌های قبل فقط ۱۲۴ هزار پیامبر داشتند و همه‌ی پیامبران سابقون هستند هر کدام از آنها هم یک یا دو نفر سابقون داشتند اگر آنها را حساب کنید نسبت به اُمت اسلام خیلی بیشتر می‌شوند! درست است مسلمان‌ها از لحاظِ کمیت تعداد سابقون کمتری دارند اما کیفیتش بسیار بالاست یعنی کدام یکی از اُمت‌ها سابقونی مثل حضرت علی، حضرت زهرا، حضرت خدیجه، امام حسن و امام حسین دارد؟ سابقون اسلام از لحاظِ کیفیت بیشتر اما از لحاظِ کمیت پایین‌تر هستند.