بسم الله الرحمن الرحیم

تفسیر صفحه ۴۸۶ قرآن کریم

دانشگاه فردوسی مشهد

آیات ۲۳ تا ۳۱ سوره شوری صفحه ۴۸۶

در آیه ۲۳ خداوند به پیامبر می‌فرمایند «…قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا…» بگو من از شما اجری نمی‌خواهم؛ آیه‌ای است که تمام پیامبران بیان کردند اما در اینجا جمله‌ای اضافه شده «…لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى…» من از شما اجری نمی‌خواهم مگر دوست داشتن نزدیکانم؛

آیا جمله “دوست داشتن نزدیکان” با “من از شما اجری نمی‌خواهم” در تضاد است؟ فرض کنید شما به استاد می‌گویید برای ما کلاس بگذارید اگر استاد بگوید من از شما پولی نمی‌خواهم مگر اینکه درس بخوانی آیا این مزد حساب می‌شود؟ نه، فلسفه‌ی کلاس گذاشتنِ استاد این است که شما درس بخوانید، مزد چیزی است که به نفع صاحب کار باشد، پیامبران آمدند که ما انسان‌های خوبی شویم اینکه پیامبر بفرمایند من از شما مزد نمی‌خواهم مگر اینکه خوب باشید این مزد نیست به همین دلیل جمله دوم در تناقض با جمله اول نیست اما خداوند دو جا این بحث را با إِلَّا مطرح می‌فرمایند:

۱- «…لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى…»

۲- «…إِلَّا مَنْ شَاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا» من اجری از شما نمی‌خواهم مگر اینکه راه درست را انتخاب کنید.

چون در هر دو آیه إِلَّا یکی است پس معلوم می‌شود راه درست مَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى است اما قُرْبَى همان چیزی است که ما در صلوات می‌گوییم یا خداوند در قرآن می‌فرمایند «…إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا» روایتی که هم شیعه و هم دو مفسر بزرگ اهل سنت زمخشری و فخررازی، در تفسیرشان ذیل آیه تطهیر آورده‌اند: پیامبر مکرم اسلام می‌فرمایند «مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ شَهِیداً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ تَائِباً مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مُؤْمِناً مُسْتَکمِلَ الْإِیمَانِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ عَلَی السُّنَّةِ وَ الْجَمَاعَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ جَاءَ یوْمَ الْقِیامَةِ مَکتُوبٌ بَینَ عَینَیهِ آیسٌ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ کافِراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَی بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ لَمْ یشَمَّ رَائِحَةَ الْجَنَّة» هر کس بر حُب خاندان پیامبر از دنیا برود شهید، توبه کننده، با ایمانِ کامل، طبق سنتِ پیامبر از دنیا رفته و هرکس با بُغضِ این خاندان از دنیا برود روز قیامت برای او می‌نویسند که مأیوس از رحمت خدا باش و بوی بهشت به مشامِ او نخواهد رسید سپس فخررازی بعد از این روایت، روایتی از پیامبر نقل می‌کند که می‌گوید: از پیامبر سوال کردند قُرْبَى‌ چه کسانی هستند که مودت آنها واجب شده؟ پیامبر فرمودند «عَلیٌّ وَ فاطِمه و أَولادِهِما» علی و فاطمه و فرزندان آنها، پس «…إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى…» یعنی محبت خویشاوندانی که پیامبر مشخص کردند روایت داریم وقتی آیه‌ی «…إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا» نازل شد پیامبر ۴ ماه و یا بیشتر هنگام نماز صبح جلوی خانه حضرت علی و حضرت زهرا می‌ایستادند و می‌فرمودند اینها اهل بیت من هستند و آیه تطهیر را می‌خواندند.