بسم الله الرحمن الرحیم

تفسیر صفحه 483 قرآن کریم

دانشگاه فردوسی مشهد

 

آیات ۱ تا ۱۰ سوره شوری صفحه ۴۸۳

این سوره یکی از سوره‌های حوامیم است که خداوند بعد از لفظ «حم» «عسق» هم مطرح می‌فرمایند خداوند یک نکته را دوبار در آیه ۶ و ۹ بیان می‌کنند «وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ اللَّهُ…» کسانی که غیر خدا را سرپرست می‌گیرند؛

در اینجا منظور از سرپرست، بت و بت‌پرستان نیست این آیه در تمام دوران‌ها برای همه انسان‌ها است مثلا اگر مردم عربستان خوب بودند زیر سلطه آل سعود قرار نمی‌گرفتند؛ خداوند مجددا در آیه ۹ بیان می‌فرمایند «أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ…» کسانی که غیر خدا را ولی خودشان می‌دانند «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ…» کسانی که خدا ولی آنهاست پیوسته از ظلمات به نور می‌آیند و کسانی که ولی‌شان طاغوت است پیوسته از نور به سمت ظلمات حرکت می‌کنند «…مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ…» یعنی نور هم وجود داشته اما چون تحت سلطه‌ی طاغوت قرار گرفته به ظلمات تبدیل می‌شود طبق این آیه در امور کلان و جزیی اجازه نداریم زیر سلطه‌ی طاغوت و ظالم باشیم؛

«وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ اللَّهُ حَفِيظٌ عَلَيْهِمْ…» خداوند نگهبان است بعد خداوند می‌فرمایند «…وَمَا أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ» پیامبر تو وکیل کار آنها نیستی «مَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ…» پيامبر وظيفه‌اي جز ابلاغ رسالت ندارد این نکته چند معنی دارد:

۱- دلداری پیامبر یعنی وظیفه تو تبلیغ است ممکن است کسی به تو ایمان نیاورد.

۲- خداوند بیان می‌کنند که پیامبر اگر تنها بودی باز هم باید وظیفه‌ات را انجام دهی، ما مسئول کار خود هستیم قرار نیست چون دیگران ایمان نیاوردند مجوز داشته باشیم گناه و فساد انجام دهیم.

«وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا…» و این گونه قرآن عربى به سوى تو وحى كرديم تا مردمِ امّ القری (شهر مکه) و اطراف آن را هشدار دهی؛ آیا این آیه در تضادِ با تبلیغِ جهانی پیامبر و اسلام نیست؟ خدا می‌فرمایند به خاطر اینکه مکه و اطراف آن را انزار کنی قرآن را به زبان عربی فرستادیم پس طبق این آیه دین اسلام دین منطقه‌ای بوده نه جهانی؟

دو نکته دقت شود:

۱- نکته‌ی ادبیات عرب اینکه آیا لامی که در الْقُرَى بیان شده فقط تأکید برای مکه است یا نه جریان مصداقی را مطرح می‌کند

۲- قرار بود قرآن و دین اسلام تدریجی گسترش پیدا کند خداوند ابتدا می‌فرمایند پیامبر «وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ» لباس‌های خود را تمیز کن یعنی اول باید خودت خوب باشی بعد می‌فرمایند «وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ» پیامبر نزدیکانت باید خوب باشند سپس خداوند می‌فرمایند «…لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا…» مکه و اطراف مکه و بعد هم «…كَافَّةً لِلنَّاسِ…» تمام مردم؛

گسترش دین اسلام آرام آرام انجام شد مانند تحریم شراب که عموما نظرشان این است آرام آرام بود ابتدا خداوند فرمودند بعضی از چیزهایی که رزق شما کردیم «…رِزْقًا حَسَنًا…» رزق نیکو است و بعضی‌ها خبیث است سپس می‌فرمایند «…لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى…» وقتی مست هستید به نماز نزدیک نشوید تا جایی که خداوند قطعنامه را مطرح می‌فرمایند «…رِجْسٌ…» پلیدی است، اسلام آرام آرام به هدایت جهان پرداخت اما ابتدا خود پیامبر بعد اقوام پیامبر بعد مکه و اطراف آن بعد تمام انسان‌ها، بلافاصله خداوند می‌فرمایند «…وَتُنْذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ…» روزی که همه را جمع می‌کنیم به این معناست که اسلام مربوط به همه است اما به عنوان مصداق خداوند مکه را مطرح می‌فرمایند بعد خداوند می‌فرمایند «…فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَفَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ» بعضی‌ها در بهشت و بعضی‌ها در آتش سوزان قرار خواهند گرفت یعنی بعضی از مردم که هدایت می‌شوند در بهشت‌اند بعضی که هدایت نمی‌شوند در جهنم هستند.

نکاتی که خداوند در این آیه و این صفحه مطرح می‌فرمایند کلاً حول ۱- دلداری به پیامبر ۲- امید به پیامبر ۳- بشارت به مؤمنین و انذار کافرین می‌چرخد. در آیه ۸ خداوند می‌فرمایند که اگر می‌خواستیم شما را اُمتِ واحد قرار می‌دادیم.