بسم الله الرحمن الرحیم

تفسیر فراز «السلام علیک و علی الارواح التی حلت بفنائک»

بعد از اینکه سلام­های ابتدایی عرض شد، رسیدیم به فراز السلام علیک و علی الارواح التی حلت بفنائک یعنی سلام بر تو ای اباعبدالله و بر آن ارواح مقدسی که حَلَّت (حلول) به معنی محل فرود آمدن، بفِنائک (فَناء نخوانید، فِناء مانند کِساء) “فِناء” به معنی گشادگی اطراف خانه را می گویند که افراد می آیند آنجا، جلوی در استراحت می­کنند.

پس ترجمه این شد: سلام بر تو ای حسین و سلام بر آن ارواحی که آرمیده اند کنار تو.

بعد از سلام بر امام حسین، با هر لفظی یکی از بزرگان را خطاب کردیم؛ سلام بر تو اباعبدالله که بنده خدایی، بعد فرزند رسول الله، بعد فرزند فاطمه، همین طور به ترتیب و بعد از آن می رسد به سلام بر تو  و علی الارواح التی حلت بفنائک و بر آن ارواحی که کنار تو آرمیده اند.

این ارواح که در کنار امام حسین آرمیده اند چه کسانی­اند؟

سه احتمال وارد است که ایرادی ندارد هر سه احتمال را نیز با هم در نظر بگیریم:

احتمال اول: ملائکه ای که اطراف قبر امام حسین علیه السلام هستند.

امام صادق علیه السلام فرمودند:«خداوند بر قبر حسین(علیه السلام) چهار هزار ملکِ غبارآلود و پریشان حال مُوکل فرمود که تا روز قیامت بر آن حضرت گریه می­کنند و هر کس آن حضرت را عارفا بحقه زیارت کند، این ملائکه آن را مشایعت می­کنند تا آنکه آن زائر را به وطنش برسانند و اگر مریض گردید هر صبح و شام به عیادت می­روند و اگر بمیرد بر جنازه اش حاضر شوند و تا روز قیامت برای او استغفار کنند.»

روایت دیگری هم شبیه به همان روایت است که امام صادق (علیه السلام) فرمودند:«چهار هزار ملک در روز عاشورا نازل شدند تا امام حسین (علیه السلام) را یاری نمایند. حضرت به آنان اذن نداد و آنان مراجعت کردند و برگشتند تا تکلیف خود را بدانند، دوباره نازل شدند و دیدند امامشان کشته شده است. پس ایشان گَردآلود نزد قبر آن حضرت هستند و گریه بر او می­کنند تا روز قیامت، و رئیس آنان، مَلَکی به نام منصور است و هیچ زائری آن حضرت  را زیارت نمی کند مگر آنکه آن ملائکه او را استقبال می کنند و چون [آن زائر] وِداع نمود آن را مشایعت می­کنند و چون مریض شود عیادتش کنند و چون بمیرد نماز برای او بخوانند و طلب مغفرت برایش نمایند.» پس اولین احتمال همین فرشته هاست.

احتمال دوم: دوستان، محبان و شیعیان امام حسین (علیه السلام) هستند. چرا؟ چون اگر ما فناء را به محل قُرب و محل ملکوت بگیریم به این احتمال می­رسیم. آن قدر مقام زائران امام حسین(علیه السلام) و گریه کنندگان برای حضرت، مقام بلندی است، که امام صادق(علیه السلام) در سجده نمازشان برای آنها دعا می­کردند. می فرمودند:“اللهم اغفرلی وَ لِإخوانی وَ زُوّارِ قَبر الحُسین”خدایا بیامرز زُوّار قبر حسین(علیه السلام) را.

اهمیت عزاداری اباعبدالله الحسین علیه السلام

این مدل شبهاتی که برای مراسم امام حسین مطرح می شود را جدی نگیرید. مثلا می­گویند به جای رفتن به زیارت اربعین، بروید فلان کار را انجام دهید… شما هم به آنها بگویید یک بار هم خرج سفر آنتالیایتان را بدهید به فقرا، چرا به امام حسین گیر دادید؟! هزینه ی رژ لبی که برخی زنان در کوچه خیابان می زنند را بدهید به مستضعفین، برای تمام غذاهایی است که در محرم و صفر خرجی داده می شود به مردم به نام اباعبدالله الحسین… آن پانزده مدل غذایی که در مراسم دامادی و یا عروسی فرزندت به ویترین نمایش می گذاری را ببر به مستضعفین بده! اگر دلتان برای مستضعفین می سوخت که خمس مالتان را می دادید! همین عاشقای امام حسین هستند که خمس می دهند زکات می دهند، صدقه می دهند، مساجد و خیریه ها را چه کسانی می سازند؟ همه اینها عاشقان اباعبدالله هستند. شما چند تا خیریه می شناسید که ضِدّ امام حسین باشد؟!

عزاداری اباعبدلله به قدری مهم است که امام خمینی(ره) وسط جنگ، زمانی که بودجه کم آوردند، برای امام نوشتند: اگر صلاح میدانید این پول­ها که برای روضه امام حسین(علیه السلام) داده می­شود، خرج جنگ شود؟ امام فرمودند: خیر؛ روضه امام حسین باید برقرار باشد.

تا عید قربان می شود، تجمع می کنند به جهت دلسوزی برای گوسفندان! درصورتی که همه اینها به مستضعفین داده می شود. اما وقتی خودشان بیرون می روند کتف و دست و سینه ی گوسفند را درسته به سیخ می کشند و کباب کرده و … آنجا دلشان برای گوسفندان نمی سوزد!

هر چه دشمن بیشتر فشار بیاورد ایمان ما محکم تر می شود.

هیچ زمانی دشمن تا این اندازه با امام حسین(علیه السلام) و اهل بیت در نیفتاده بود. عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد. حال ببینید که اگر روضه های اهل بیت بیشتر نشد… هر کس با اهل بیت در افتاد، از آن طرف، مردم بیشتر به اهل بیت اعتقاد پیدا کردند. مگر چند سال پیش به پیامبر توهین نشد؟! مگر روزنامه های دانمارکی و انگلیسی به پیامبر توهین نکردند؟! از آن تاریخ به بعد تعداد نام فرزندانی که در دنیا متولد می شد “به نام محمد” بیشتر شد. زمانی که سلمان رشدی به پیامبر توهین کرد، هر کس که پیامبر را نمی­شناخت، بعد از آن رفت مطالعه کرد و عاشق پیامبر شد. بله، جوش نزنید؛ دم و دستگاه امام حسین تعطیل بردار نیست، ولی ما باید مراقب باشیم که بتوانیم پاسخگو باشیم و در اطرافیان نیز روشن گری نماییم.

روایتی هست که روز قیامت زائرین امام حسین(علیه السلام) و گریه کنندگان برای امام حسین(علیه السلام) پیش امام حسین(علیه السلام) می­روند و امام برایشان صحبت می­کند. اینقدر این صحبت طولانی می­شود که حور العین پیام می­فرستند برای این افراد که ما منتظر شما هستیم. آنها با نگاه به امام حسین(علیه السلام) می­فرمایند اینجا لذت معنوی بیشتری دارد. این را دیگر ما نمی فهمیم؛ آن کسی که با یک لاخ مو دست و پایش می لرزد اینها را نمی فهمد! آن لذت معنوی را بزرگانی مانند علامه طباطبایی می فهمند. این جمله را علامه طباطبایی به آیت الله قاضی تعریف می کنند. ایشان می فرمود: داشتم نماز شب می خواندم یک حورالعینی آمد جلوی من که من به او توجه کنم، من صورتم را کمی به طرف دیگر برگرداندم، او باز آمد طرف دیگر. همین طور چند بار این مساله تکرار شد و وقتی که بی محلی مرا دید ناراحت شد و رفت. آیت الله قاضی فرمودند: ای کاش یک جوری برخورد می کردید که ناراحتش نمی کردید…

اینها را دیگر ما نمی فهمیم،عرفا و بزرگان می فهمند. زائران امام حسین و عاشقان اباعبدالله جایگاه بالایی دارند.

احتمال سوم: احتمال سوم این است که ” و علی الارواح التی حلت بفنائک “ شهدای بزرگوار کربلا باشند. که بهترین یاران بودند. در رابطه با این شهدا که تعدادشان چقدر است چند جمله بگوییم، البته تعداد مهم نیست اما چون شاید برای دقت در مسائل و حاشیه های تاریخ، لازم باشد، بنده عرض می کنم:در کتاب “شِفاءُ الصدور فی شرح الزیارت العاشور” بیان می­­کنند: اصحاب امام حسین(علیه السلام) در روز عاشورا به نقل از شیخ مفید در “ارشاد”۷۲ نفر بودند، ابن عثیر در “کامل” ۷۲، عقد الفرید ۷۲، فصول المُهِمّه ۷۸، در “بحار” تعداد سرها را  ۷۸ تا بیان کرده و در”زیارت ناحیه مقدسه” امام زمان (عجل الله فرجه) به ۸۲ نفر سلام می­کنند. این اختلاف، طبیعی است. توضیحش را در قسمت سلام به تک تک یاران امام حسین، عرض خواهیم کرد ان شالله.

تعداد یاران امام حسین علیه السلام

مثلا گاهی اوقات بعضی از اسم­ها را نمی دانیم دو نفر هستند یا یک نفر. مانند عبدالرحمن بن عبدالله یا عبدالله بن عبد الرحمن. حالا آیا اینکه دو نفر هستند یا یک نفر هستند که اشتباها اینگونه نامگذاری شده؟! بنابراین این مسئله، مشکلی ایجاد نمی­کند. یا بعضی­ها شهدای قبل از عاشورا را هم جزو شهدای کربلا می­آورند؛ مثل هانی بن عروه، مثل مسلم ابن عقیل. یا کسانی که بعد از کربلا شهید شدند: یک یا دو نفر بعد از شهادت امام حسین (علیه السلام) آمدند دیدند امام حسین به شهادت رسیده، شمشیر کشیدند، همانجا جهاد کردند و به شهادت رسیدند، یا شخص دیگری روز عاشورا ضربه خورد افتاد، بیهوش شد، بعد از شهادت امام حسین (علیه السلام) به هوش آمد و بعد جنگید و همانجا شهید شد. یا افرادی که بعد از روز عاشورا شهید شدند. مثل حَسنِ مُثَنّی، این شخص روز عاشورا در رکاب امام جنگید، زخمی شد و گوشه­ ای افتاد و بیهوش بود، اسیرش کردند، بعدا به دلائلی آزاد شد و بعدش به شهادت رسید.

اما نقل شده است که همراه امام، روز تاسوعا بیش از ۱۰۰ نفر بودند، [در بعضی روایات خیلی بیشتر از این نقل شده، مانند روایتی که از حضرت سکینه خاتون نقل شده] شب عاشورا که امام بیعت را برداشتند، اینها همه رفتند  که ظاهرا  ۳۲ تا ۴۰ نفر باقی ماندند. بقیه، روز عاشورا از لشگر عمر سعد آمدند این طرف. اینها همه در کتب تاریخی آمده است. حالا ان شالله اینها درست نباشد که شب عاشورا امام را تنها گذاشتند!

اما از این شهدا، یک سری شهدا بودند که شهدای بنی هاشم­ بودند که مشخص است و از سرداران بودند. در کتاب امالی شیخ صدوق بیان می­کند: هنگامی که حضرت علی (علیه السلام) به صفین می­روند به سرزمین کربلا می­رسند، حضرت می فرمایند: این سرزمین کربلاست، “یُدفَنُ فیها الحسین” حسین در اینجا دفن می­شود “وَ سَبعَةَ عَشَر رَجُلا مِن وُلدی وش وُلدِ فاطمه” از فرزندان من و فرزندان فاطمه، ۱۷ نفر اینجا به شهادت می­رسند. احتمالا منظور از فاطمه، فاطمه بنت اسد، مادر حضرت علی (علیه السلام) است. یا حضرت دارند تمام آن افراد را به خاطر ارزش، به حضرت زهرا ملحق می­کنند. بعضی از آن­ها فرزند حضرت علی(علیه السلام) نبودند ولی بنی هاشم بودند. اینها همان حکم ملحق کردن هست. البته اگر منظور حضرت علی (علیه السلام) فرزندان فاطمه بنت اسد باشد، دیگر مشکل حل می­شود، چون همه ی این ۱۷ نفر فرزند فاطمه بنت اسد بودند.

اسامی این هفده نفر: ۵ نفر از آن­ها از اولاد حضرت علی (علیه السلام)  بودند:حضرت عباس، عبدالله، جعفر، عثمان، محمد، که با خود امام حسین علیه السلام اینها می شوند شش نفر. ۳ نفر از فزرندان امام حسن مجتبی (علیه السلام) بودند: حضرت قاسم، عبدالله و ابوبکر. ۲ نفر از اولاد خود امام حسین (علیه السلام) بودند، حضرت علی اکبر(علیه السلام) و حضرت علی اصغر(علیه السلام). ۲ نفر از اولاد عبدالله بن جعفر بن ابی طالب بودند؛ پسر عموی امام حسین: عون و محمد، که فرزندان حضرت زینب نیز هستند (چون عبدالله بن جعفر همسر حضرت زینب بود). ۲ نفر از اولاد جناب عقیل بودند. غیر از مسلم، دو پسر دیگر از حضرت عقیل در کربلا به شهادت می­رسند: جعفر و عبد الرحمن.  ۲ نفر از اولاد جناب مسلم بن عقیل هستند: عبدالله و ابی عبدالله. ۱ نفر از اولاد ابی سعید بن عقیل به نام محمد نیز از شهدی کربلا است.

اینها ۱۷ نفر از بنی­هاشم بودند؛ همه از فرزندان ابوطالب و فاطمه بنت اسد بودند که روز عاشورا به شهادت رسیدند. (یا فرزند حضرت علی بن ابیطالب بودند، یا فرزند عقیل بن ابیطالب بودند، یا فرزندان جعفربن ابیطالب)

اما اینکه چرا با وفاتر از اینها نبودند؟

دلیلش نقلی است که خود امام حسین(علیه السلام) شب عاشورا بیان کردند.

از امام سجاد (علیه السلام) روایت شده که امام حسین (علیه السلام) شب عاشورا فرمودند: «فَإنِّی لَا أَعْلَمُ أَصْحَابًا أَوْفَی وَ لَا خَیرًا مِنْ أَصْحَابِی» من بهتر از شما کسی را سراغ ندارم «وَ لَا أَهْلَ بَیتٍ أَبَرَّ وَ لَا أَوْصَلَ مِنْ أَهْلِ بَیتِی فجزاکُمُ الله خَیرا» و بهتر از اهل بیت خودم نیز نمی­شناسم. بهترین یاران اهل بیت همین­ها بودند که روز عاشورا به شهادت رسیدند.

پس در نتیجه: این فراز  زیارت عاشورا را عرض کردیم که :

و علی الارواح التی حلت بفنائک و سلام بر شما و  بر وان ارواحی که در کنار شما آرمیده اند؛ اینها مربوط به یکی از این سه گروه هستند: یا روح القدس و ارواح مطهره ی فرشته ها هستش، یا منظور آن کسانی اند که در کنار شما فرود آمدند و زائر شما شده اند، و یا آنها همان یاران شما بودند که در روز عاشورا به شهادت رسیدند.

ان شاالله خداوند نسل ما و اجداد ما و اطرافیان ما را با شهدای کربلا و اباعبدالله محشور بگرداند…